Promo's
Lentetips
Moederdag
Zaden en bloembollen
Praktisch tuinieren
Planten opkweken
Aanleg en inrichting
Tuinapotheek
Decoratie en sfeer
In en om het huis
Huis- en tuindieren
Serres en tuinhuizen
Planten kopen
Laatste artikels
Tuinieren
Planten
Vijver & zwembad
De moestuin
Recepten
Bloemschikken
De tuinkas
Klimaatopwarming
Tuinproblemen
Plantengids
Tuinbabbel
Forum
Nieuw
Laatste artikels
Tuinieren
Planten
Dieren
Vijver & zwembad
De moestuin
Recepten
Bloemschikken
De tuinkas
Klimaatopwarming
Tuinproblemen
Plantengids
0Staan onze nieuwe platanen te diep of niet? Wie het weet mag het zeggen!
▼ Ga naar meest recente reactie
Hallo,
Wij zijn met de tuin bezig en hebben als basis 3 platanen (stamomtrek 35cm) laten aanplanten.
Deze hebben we laten aanplanten door een kweker (uit opheusden). Dan zou het toch goed moeten gaan.
Na het uitlopen van de bomen hadden wij het idee dat de boom maar kleine bladeren had en relatief ook weinig bladeren,
Later liet de boom ook (groene) bladeren vallen.
Dat een nieuw aangeplante boom het moeilijk heeft begrijpen wij, maar wij hebben toch t idee dat de platanen het niet naar hun zin hebben.
Dus wat doe je dan, eerst vragen bij de kweker of dit normaal is. Reactie: bomen zien er goed uit.
Maar ja, je gaat toch verder kijken. En op internet kom b.v. tegen dat het nogal eens gebeurt dat de kluit te hoog gemaakt wordt en dat er een deel aarde bovenop de wortelhals (de plek waar de wortels beginnen aan de basis van de stam) bij het inpakken boven op de kluit wordt gedaan.
Dus wij het ijzeren gaas aan de bovenkant los gemaakt en het jute weg geklapt. Daarna voorzichtig gaan graven met een handschepje. op ongeveer 5 cm diep kwamen wij een laag met oude bladeren tegen. Dat zou dan dus eigenlijk de hoogte moeten zijn van het maaiveld waar de boom bij de kweker heeft gestaan. Dus wij dachten dat dit de laag zou kunnen zijn die op internet werd beschreven. De 5cm toplaag aarde tot de oude laag bladeren vervolgens bij de hele kluit weggenomen.
Na een maand bleven de bomen er maar treurig uitzien. Daarom toch wat verder gaan graven bij de stam van de bomen. Toen kwamen wij op 5 cm dieper (dus totaal op 10cm onder maaiveld) oude ijzeren verroest gaas en jute tegen? Dat zou dan van een eerdere verplanting op jongere leeftijd van de boom bij de kweker zijn? Daarom hebben wij een bomenverzorger in de buurt gevraagd of deze eens kon komen kijken. Hij beaamde dat de bomen te diep in de kluit staan en dat de bomen omhoog moeten. Kostenplaatje voor 3 bomen net geen 1000 euro.
Daar zijn wij natuurlijk van geschrokken.
Maar ja, je koopt bomen en laat ze aanplanten zodat je ervan uit kan gaan dat dit goed is.
Dus dit voorgelegd aan de kweker die de bomen geleverd en aangeplant heeft.
Zijn reactie:
Het is niet nodig de bomen omhoog te plaatsen. Dit heeft totaal geen nut en zou hier geen geld aan uitgeven. Hoe de bomen nu bij u in de kluit staan (de diepte in de kluit zoals u het noemt), zo hebben ze op de kwekerij ook altijd gestaan in de grond. Ze zijn zonder problemen het formaat geworden zoals ze nu zijn. Een boomverzorger behoort te weten dat een plataan dieper begint te wortelen( dus dieper in de kluit staat) dan bijv. een berk die de wortels bovenin krijgt. Wij staan hier niet achter en adviseren de bomen niet omhoog te plaatsen. Maar als u de bomen omhoog laat plaatsen en ze weer aanslaan wil ik u wel de tip geven dat als de bomen bijv. kort bij straatwerk of zo staan dat dit dan t.z.t. omhoog gedrukt gaat worden als de wortels dikker worden. (Er is ook een risico dat bomen door ze weer los te halen en omhoog te zetten ook dood kunnen gaan).
Tja, en nu? De kweker heeft er duidelijk geen zin in en wij hebben er geen verstand van. De ene expert zegt "omhoog" en de andere zegt "ze staan prima". Aangezien beiden ook belang hebben bij wat ze zeggen (kweker wil natuurlijk niet langskomen of opdraaien voor de kosten en de bomenverzorger wil wellicht ook er wat aan verdienen) weten wij niet meer wat goed voor de bomen is.
Daarom zoeken wij naar echt onafhankelijk advies aangezien "de experts" elkaar tegenspreken.
Ons gevoel zegt omhoog, maar ook wij zitten niet te wachten op een discussie met de kweker aangezien deze eigenlijk al laat doorschemeren dat wij van hem niets hoeven te verwachten. En als we het in eigen beheer laten doen kost dat weer 1000 euro wat ook pijn doet.
Wie kan daar iets zinnigs over zeggen?
Alvast dank voor de reacties!
Groet
Arie
Wij zijn met de tuin bezig en hebben als basis 3 platanen (stamomtrek 35cm) laten aanplanten.
Deze hebben we laten aanplanten door een kweker (uit opheusden). Dan zou het toch goed moeten gaan.
Na het uitlopen van de bomen hadden wij het idee dat de boom maar kleine bladeren had en relatief ook weinig bladeren,
Later liet de boom ook (groene) bladeren vallen.
Dat een nieuw aangeplante boom het moeilijk heeft begrijpen wij, maar wij hebben toch t idee dat de platanen het niet naar hun zin hebben.
Dus wat doe je dan, eerst vragen bij de kweker of dit normaal is. Reactie: bomen zien er goed uit.
Maar ja, je gaat toch verder kijken. En op internet kom b.v. tegen dat het nogal eens gebeurt dat de kluit te hoog gemaakt wordt en dat er een deel aarde bovenop de wortelhals (de plek waar de wortels beginnen aan de basis van de stam) bij het inpakken boven op de kluit wordt gedaan.
Dus wij het ijzeren gaas aan de bovenkant los gemaakt en het jute weg geklapt. Daarna voorzichtig gaan graven met een handschepje. op ongeveer 5 cm diep kwamen wij een laag met oude bladeren tegen. Dat zou dan dus eigenlijk de hoogte moeten zijn van het maaiveld waar de boom bij de kweker heeft gestaan. Dus wij dachten dat dit de laag zou kunnen zijn die op internet werd beschreven. De 5cm toplaag aarde tot de oude laag bladeren vervolgens bij de hele kluit weggenomen.
Na een maand bleven de bomen er maar treurig uitzien. Daarom toch wat verder gaan graven bij de stam van de bomen. Toen kwamen wij op 5 cm dieper (dus totaal op 10cm onder maaiveld) oude ijzeren verroest gaas en jute tegen? Dat zou dan van een eerdere verplanting op jongere leeftijd van de boom bij de kweker zijn? Daarom hebben wij een bomenverzorger in de buurt gevraagd of deze eens kon komen kijken. Hij beaamde dat de bomen te diep in de kluit staan en dat de bomen omhoog moeten. Kostenplaatje voor 3 bomen net geen 1000 euro.
Daar zijn wij natuurlijk van geschrokken.
Maar ja, je koopt bomen en laat ze aanplanten zodat je ervan uit kan gaan dat dit goed is.
Dus dit voorgelegd aan de kweker die de bomen geleverd en aangeplant heeft.
Zijn reactie:
Het is niet nodig de bomen omhoog te plaatsen. Dit heeft totaal geen nut en zou hier geen geld aan uitgeven. Hoe de bomen nu bij u in de kluit staan (de diepte in de kluit zoals u het noemt), zo hebben ze op de kwekerij ook altijd gestaan in de grond. Ze zijn zonder problemen het formaat geworden zoals ze nu zijn. Een boomverzorger behoort te weten dat een plataan dieper begint te wortelen( dus dieper in de kluit staat) dan bijv. een berk die de wortels bovenin krijgt. Wij staan hier niet achter en adviseren de bomen niet omhoog te plaatsen. Maar als u de bomen omhoog laat plaatsen en ze weer aanslaan wil ik u wel de tip geven dat als de bomen bijv. kort bij straatwerk of zo staan dat dit dan t.z.t. omhoog gedrukt gaat worden als de wortels dikker worden. (Er is ook een risico dat bomen door ze weer los te halen en omhoog te zetten ook dood kunnen gaan).
Tja, en nu? De kweker heeft er duidelijk geen zin in en wij hebben er geen verstand van. De ene expert zegt "omhoog" en de andere zegt "ze staan prima". Aangezien beiden ook belang hebben bij wat ze zeggen (kweker wil natuurlijk niet langskomen of opdraaien voor de kosten en de bomenverzorger wil wellicht ook er wat aan verdienen) weten wij niet meer wat goed voor de bomen is.
Daarom zoeken wij naar echt onafhankelijk advies aangezien "de experts" elkaar tegenspreken.
Ons gevoel zegt omhoog, maar ook wij zitten niet te wachten op een discussie met de kweker aangezien deze eigenlijk al laat doorschemeren dat wij van hem niets hoeven te verwachten. En als we het in eigen beheer laten doen kost dat weer 1000 euro wat ook pijn doet.
Wie kan daar iets zinnigs over zeggen?
Alvast dank voor de reacties!
Groet
Arie
donderdag 23 juni 2022 - 17:12
Tekst aangepast
Ook hier krijg je tegengestelde meningen!
Mijn opvatting is dat bomen inderdaad te diep kunnen worden geplant maar het feit dat de boom enkele maanden na aanplant matig in het blad komt, niet toe te schrijven is aan de mogelijkheid dat de bomen eventueel te diep staan geplant.
Er kunnen andere reden zijn waarom de boom moeite heeft met aanslaan. Veel bomen die in de buurt van Oud-Heusden worden gekweekt staan op kleigrond. Dit is in de regel zeer vruchtbare grond waar veel bomen goed op groeien. Wordt zo'n boom dan aangeplant op zandgrond dan kan hergroei soms traag zijn.
Verder heb je al een flinke maat aangeschaft. Wanneer is die voor het laatst verplant op de kwekerij? Als die te lang op zijn plek heeft gestaan ontwikkelt de boom dikkere wortels. Bij het uit de grond halen van de boom na verkoop blijft een flink deel van de fijnere wortels achter in de grond. Juist deze fijnere wortels zijn belangrijk voor de hergroei. Hoe langer de boom 'vast' heeft gestaan op de kwekerij, hoe meer problemen de boom kan hebben met de hergroei.
Wijsheid achteraf: je had beter een dunnere diktemaat kunnen kopen(20-22 of 22-24), deze slaan in de regel makkelijker aan.
Gezien het prijskaartje wat aan de herplanting hangt zou ik dat nog even niet doen. Ik zou zeker nog anderhalf jaar wachten en kijken hoe de bomen het volgend jaar doen.
Dat ijzer/gaas dat je tegenkomt is van de draadkluit = jute + ijzergaas wat om de kluit zit om te voorkomen dat de kluit uit elkaar valt.
Gegroet, de tuinprins
Mijn opvatting is dat bomen inderdaad te diep kunnen worden geplant maar het feit dat de boom enkele maanden na aanplant matig in het blad komt, niet toe te schrijven is aan de mogelijkheid dat de bomen eventueel te diep staan geplant.
Er kunnen andere reden zijn waarom de boom moeite heeft met aanslaan. Veel bomen die in de buurt van Oud-Heusden worden gekweekt staan op kleigrond. Dit is in de regel zeer vruchtbare grond waar veel bomen goed op groeien. Wordt zo'n boom dan aangeplant op zandgrond dan kan hergroei soms traag zijn.
Verder heb je al een flinke maat aangeschaft. Wanneer is die voor het laatst verplant op de kwekerij? Als die te lang op zijn plek heeft gestaan ontwikkelt de boom dikkere wortels. Bij het uit de grond halen van de boom na verkoop blijft een flink deel van de fijnere wortels achter in de grond. Juist deze fijnere wortels zijn belangrijk voor de hergroei. Hoe langer de boom 'vast' heeft gestaan op de kwekerij, hoe meer problemen de boom kan hebben met de hergroei.
Wijsheid achteraf: je had beter een dunnere diktemaat kunnen kopen(20-22 of 22-24), deze slaan in de regel makkelijker aan.
Gezien het prijskaartje wat aan de herplanting hangt zou ik dat nog even niet doen. Ik zou zeker nog anderhalf jaar wachten en kijken hoe de bomen het volgend jaar doen.
Dat ijzer/gaas dat je tegenkomt is van de draadkluit = jute + ijzergaas wat om de kluit zit om te voorkomen dat de kluit uit elkaar valt.
Gegroet, de tuinprins
donderdag 23 juni 2022 - 18:25
Tekst aangepast
Je hebt die grond wel weggegraven, maar ik zie op die foto geen wortelaanzetten. Het zou met andere woorden gerust kunnen dat die nog dieper zitten.
Ik zou je aanraden om eerst te kijken hoeveel die te diep staan, en dan de grond weghalen boven die wortelhals. Misschien kun je ook nog een drainagebuis rond die kluit ingraven die je aan twee kanten laat boven steken.
Tuinprins, wat je verteld mag dan allemaal waar zijn, als de boom ook nog eens te diep staat, stikken de wortels gewoon. Ik heb het al te vaak gezien om dat zomaar af te wijzen. Het gaat ook niet om een mogelijkheid dat de bomen eventueel te diep zouden aangeplant kunnen zijn, het gaat om het feit dat de wortels stikken wegens een acuut gebrek aan zuurstof. En daar gaat het nog heel vaak fout bij het planten van bomen.
Ik zou zeggen: bekijk de first draft van de European Tree Planting Standard van de European Arboricultural Council. Punt 5.7 op pagina 29.
Daar staat het duidelijk:
https://www.europeanarboriculturalstandards.eu/etpls
Ik zou je aanraden om eerst te kijken hoeveel die te diep staan, en dan de grond weghalen boven die wortelhals. Misschien kun je ook nog een drainagebuis rond die kluit ingraven die je aan twee kanten laat boven steken.
Tuinprins, wat je verteld mag dan allemaal waar zijn, als de boom ook nog eens te diep staat, stikken de wortels gewoon. Ik heb het al te vaak gezien om dat zomaar af te wijzen. Het gaat ook niet om een mogelijkheid dat de bomen eventueel te diep zouden aangeplant kunnen zijn, het gaat om het feit dat de wortels stikken wegens een acuut gebrek aan zuurstof. En daar gaat het nog heel vaak fout bij het planten van bomen.
Ik zou zeggen: bekijk de first draft van de European Tree Planting Standard van de European Arboricultural Council. Punt 5.7 op pagina 29.
Daar staat het duidelijk:
The level of the root collar must be checked, so that after planting, the root collar of the planted tree should be a few cm higher than the level of the surrounding terrain.
https://www.europeanarboriculturalstandards.eu/etpls
donderdag 23 juni 2022 - 19:30
Bedankt voor jullie reactie.
@tuinprins: de grond bij ons is ook kleigrond maar donkere kleigrond. Echter de grond van de kluit is een licht bruine/beige kleur. Er is mij niet aangeven hoeveel keer de boom verplant is en wanneer dit de laatste keer is geweest. Als leek wisten wij niet dat de maat van de boom ook van invloed kan zijn op het succes van aanslaan. Wij geven de boom om de dag water (15L), dus ongeveer 45L per week (op advies van de kweker) vanaf het voorjaar. Daarnaast hebben een gietgoot gemaakt van aarde zodat het water ook echt door de kluit gaat. Als we wat meer kunnen doen dan zullen wij dat zeker niet nalaten.
@WiPe: Durfde in eerste instantie niet verder te graven omdat we ook al wat kleine witte worteltjes tegen kwamen en de toch al in de stress verkerende boom niet te veel verder wilde belasten. En gezien de stam van de boom al breder werd dachten wij dat dit al de wortelaanzet was. Ben eigenlijk nog geen grote wortel tegengekomen maar had ook maar een klein stukje gegraven. Zal dat zo voorzichtig doen.
Maar hoe dan ook, als we nog meer grond moeten weghalen, dan komt de boom wel heel ver onder maaiveld te staan en moet dan toch omhoog. De ETPS is i.i.g. duidelijk hierin.
@leerling: kweker gaf garantie dat de boom zou aanslaan (tot 15 juni van het eerste jaar na aanplant) maar volgens mij stelt dat niets voor want ik denk elke boom in eerste instantie bladeren na aanplant aanmaakt maar het gaat er meer om wat er daarna gebeurt. En dan kan de kweker zeggen dat je de boom niet genoeg water hebt gegeven etc.. Denk dus niet dat groeigarantie iets is wat je wettelijk kan afdwingen.
Groet
Arie
@tuinprins: de grond bij ons is ook kleigrond maar donkere kleigrond. Echter de grond van de kluit is een licht bruine/beige kleur. Er is mij niet aangeven hoeveel keer de boom verplant is en wanneer dit de laatste keer is geweest. Als leek wisten wij niet dat de maat van de boom ook van invloed kan zijn op het succes van aanslaan. Wij geven de boom om de dag water (15L), dus ongeveer 45L per week (op advies van de kweker) vanaf het voorjaar. Daarnaast hebben een gietgoot gemaakt van aarde zodat het water ook echt door de kluit gaat. Als we wat meer kunnen doen dan zullen wij dat zeker niet nalaten.
@WiPe: Durfde in eerste instantie niet verder te graven omdat we ook al wat kleine witte worteltjes tegen kwamen en de toch al in de stress verkerende boom niet te veel verder wilde belasten. En gezien de stam van de boom al breder werd dachten wij dat dit al de wortelaanzet was. Ben eigenlijk nog geen grote wortel tegengekomen maar had ook maar een klein stukje gegraven. Zal dat zo voorzichtig doen.
Maar hoe dan ook, als we nog meer grond moeten weghalen, dan komt de boom wel heel ver onder maaiveld te staan en moet dan toch omhoog. De ETPS is i.i.g. duidelijk hierin.
@leerling: kweker gaf garantie dat de boom zou aanslaan (tot 15 juni van het eerste jaar na aanplant) maar volgens mij stelt dat niets voor want ik denk elke boom in eerste instantie bladeren na aanplant aanmaakt maar het gaat er meer om wat er daarna gebeurt. En dan kan de kweker zeggen dat je de boom niet genoeg water hebt gegeven etc.. Denk dus niet dat groeigarantie iets is wat je wettelijk kan afdwingen.
Groet
Arie
vrijdag 24 juni 2022 - 18:46
Hierbij de foto’s
Op de stam zie je toch wel duidelijk de overgang wat boven (groene aanslag) en onder de grond (schone bast) heeft gestaan. Dus had de kweker dan toch gelijk? Er waren wel wat kleine (oude) wortels in de kluitaarde. De stam gaat op ongeveer 20-25cm onder de grond pas uitlopen naar buiten. Maar bolhens mij is die kluit toen die geplaatst werd maar 50cm hoog!
Heb ook aan de buitenkant van de kluit gegraven en kwam daar aardig wat nieuwe kleine wortels tegen! Boom is dus wel hard bezig om te wortelen.
Op de stam zie je toch wel duidelijk de overgang wat boven (groene aanslag) en onder de grond (schone bast) heeft gestaan. Dus had de kweker dan toch gelijk? Er waren wel wat kleine (oude) wortels in de kluitaarde. De stam gaat op ongeveer 20-25cm onder de grond pas uitlopen naar buiten. Maar bolhens mij is die kluit toen die geplaatst werd maar 50cm hoog!
Heb ook aan de buitenkant van de kluit gegraven en kwam daar aardig wat nieuwe kleine wortels tegen! Boom is dus wel hard bezig om te wortelen.
vrijdag 24 juni 2022 - 20:23
Foto van de boom met kluit in december 2021 toen de bomen werden geplaatst ( kon helaas geen betere foto vinden van de boom met kluit. Kluit is 80cm doorsnee en naar schattin 70-80 cm hoog
vrijdag 24 juni 2022 - 20:32
Het is niet heel duidelijk te zien op d efoto, maar de kluit lijkt me klein genoeg. En de boom is net iets te diep geplant om goed te zijn.
vrijdag 24 juni 2022 - 21:21
@Wipe
Is het niet beter om die kleinere wortels boven de wortelaanzet te verwijderen omdat dit kans geeft dat dit later wurgwortels worden die rond de stam kunnen groeien en de boom in diktegroei kunnen hinderen??
Is het niet beter om die kleinere wortels boven de wortelaanzet te verwijderen omdat dit kans geeft dat dit later wurgwortels worden die rond de stam kunnen groeien en de boom in diktegroei kunnen hinderen??
zaterdag 25 juni 2022 - 00:05
Ja, dat mag; maar als je die goed plant, drogen die uit. Ik heb een boom geweten die na zestig jaar omviel omwille van wurgwortels die ontstaan waren door draaigroei in de pot. Dat is doorgaans ene veel groter risico.
zaterdag 25 juni 2022 - 06:51
Persoonlijk vind ik de kluit te klein in verhouding tot de dikte van de stam. Veel kwekers maken de kluit te klein. Dit komt vooral door het feit dat hoe groter de kluit hoe meer grond de kweker kwijt is. Voor een paar bomen valt dat nog mee maar als je er 50 hebt met een flinke kluitmaat dan telt dat aan. Als de akker hoog gelegen is dan kun je nog egaliseren maar als de akker op normaal of laag niveau ligt dan zal er aanvulgrond moeten worden aangebracht. Aanvulgrond kost geld en niet iedere kweker wil hier veel geld aan uitgeven.
Gezien de aanwezigheid van de kiemwortels denk ik wel dat de bomen het wel zullen redden. Het eerste jaar zullen ze vooral energie steken in de kluit en minder op bovengrondse groei. Of je de bomen moet herplanten durf ik zo niet te zeggen.
Gegroet, de tuinprins
Gezien de aanwezigheid van de kiemwortels denk ik wel dat de bomen het wel zullen redden. Het eerste jaar zullen ze vooral energie steken in de kluit en minder op bovengrondse groei. Of je de bomen moet herplanten durf ik zo niet te zeggen.
Gegroet, de tuinprins
zaterdag 25 juni 2022 - 10:30
Tuinprins, ik denk dat het geen kwaad kan om je eens goed in de te lezen in de wortelgroei van bomen en het effect van zuurstofgebrek bij wortels.
Dat die kluit te klein is, daar ben ik het mee eens, maar dat is niet het enige probleem. En dat probleem wordt ook nog eens groter doordat de wortels onvoldoende zuurstof krijgen doordat die te diep geplant is.
Dat die kluit te klein is, daar ben ik het mee eens, maar dat is niet het enige probleem. En dat probleem wordt ook nog eens groter doordat de wortels onvoldoende zuurstof krijgen doordat die te diep geplant is.
zaterdag 25 juni 2022 - 11:18
Wederom bedankt voor jullie input!
Dus als ik het goed begrijp zouden de bomen het misschien redden maar staan toch wel te diep.
Maar de bomen hebben nu al stress van het overplanten vanaf de kweker, de wortels zijn doorgesneden en ze moeten nieuwe wortels aanmaken waar ze al hun energie in stoppen. Als we dan in november - januari ze omhoog gaan zetten, zullen de wortels die de boom nu dit jaar buiten de kluit heeft gemaakt weer beschadigen. Heeft de boom dan nog wel genoeg reserves om het volgend jaar dan weer nieuwe wortels aan te maken? Ze hebben immers geen gelegenheid gehad om energie op te doen.
Daarnaast is dan de vraag wat de juiste hoogte is? Ik ben nog steeds niet zeker wat nu de wortelaanzet is.
Voor de volledigheid weer een aantal foto's die dit wellicht kunnen verduidelijken?
Toelichting op de foto's:
-De onderkant van de bovenste (brede) tape is het maaiveld van de tuin en de originele bovenkant van de kluit waarmee de boom geleverd was.
-De onderkant van de kleinere dunne tape geeft aan de laag die ik al van de kluit had weggenomen (tot een laag oude bladeren en waar de kleurverschil (groene aanslag en geen groene aanslag) op de stam was.
-Dan heb ik nog 3 strepen gezet, resp. A, B en C
Wat is dan de wortelaanzet?
Dus als ik het goed begrijp zouden de bomen het misschien redden maar staan toch wel te diep.
Maar de bomen hebben nu al stress van het overplanten vanaf de kweker, de wortels zijn doorgesneden en ze moeten nieuwe wortels aanmaken waar ze al hun energie in stoppen. Als we dan in november - januari ze omhoog gaan zetten, zullen de wortels die de boom nu dit jaar buiten de kluit heeft gemaakt weer beschadigen. Heeft de boom dan nog wel genoeg reserves om het volgend jaar dan weer nieuwe wortels aan te maken? Ze hebben immers geen gelegenheid gehad om energie op te doen.
Daarnaast is dan de vraag wat de juiste hoogte is? Ik ben nog steeds niet zeker wat nu de wortelaanzet is.
Voor de volledigheid weer een aantal foto's die dit wellicht kunnen verduidelijken?
Toelichting op de foto's:
-De onderkant van de bovenste (brede) tape is het maaiveld van de tuin en de originele bovenkant van de kluit waarmee de boom geleverd was.
-De onderkant van de kleinere dunne tape geeft aan de laag die ik al van de kluit had weggenomen (tot een laag oude bladeren en waar de kleurverschil (groene aanslag en geen groene aanslag) op de stam was.
-Dan heb ik nog 3 strepen gezet, resp. A, B en C
Wat is dan de wortelaanzet?
zaterdag 25 juni 2022 - 18:29
zaterdag 25 juni 2022 - 18:39
De wortelaanzet begint onder streepje C, maar ik zou ook aarde wegnemen helemaal rond de stam,de éne wortelaanzet kan wat hoger of lager zitten dan de andere.
Waarvoor dient dat gaas eigenlijk rond de stam?
Waarvoor dient dat gaas eigenlijk rond de stam?
zaterdag 25 juni 2022 - 20:05
Tekst aangepast
Tjeetje, onder streepje C? Dat is wel heel laag!
Dat ijzer/gaas is wat om de kluit zit (met jute) om te voorkomen dat de kluit uit elkaar valt.
Was dat gat aan t dichtgooien wat ik voor de foto gemaakt had en merkte op dat aan de andere kant van de boom toen ik wat extra aarde wegschaapte om het gat mee te vullen, dat daar allemaal kleine witte worteltjes net onder de oppervlakte zaten.
Wil nu eigenlijk niet te veel rond de boom gaan wroeten en alle worteltjes beschadigen
Dat ijzer/gaas is wat om de kluit zit (met jute) om te voorkomen dat de kluit uit elkaar valt.
Was dat gat aan t dichtgooien wat ik voor de foto gemaakt had en merkte op dat aan de andere kant van de boom toen ik wat extra aarde wegschaapte om het gat mee te vullen, dat daar allemaal kleine witte worteltjes net onder de oppervlakte zaten.
Wil nu eigenlijk niet te veel rond de boom gaan wroeten en alle worteltjes beschadigen
zaterdag 25 juni 2022 - 20:17
mja, bij een jongere boom is dit veel duidelijker, maar waar de stam verdikt zit best juist boven de grond. 10 cm van de stam mag je gerust de aarde wegnemen met de kleine worteltjes juist om draaiwortels rond de stam te vermijden.
Ik bedoel het gaas rond de STAM van de boom.
Ik bedoel het gaas rond de STAM van de boom.
zaterdag 25 juni 2022 - 20:44
Ik denk dat j best nu een drainagebuis rond de kluit ingraaft om er voor te zorgen dat de wortels lucht krijgen; dat lijkt me op korte termijn het verstandigste wat je kan doen.
zaterdag 25 juni 2022 - 21:55
Tekst aangepast
Drainagebuis gaan we zsm regelen. Bovenkant buis onder niveau streepje C
Gaas rond de stam is jute wat ze rond de stam hebben gewikkeld tot aan de eerste takken tegen zonnenbrand (is mij verteld).
Gaas rond de stam is jute wat ze rond de stam hebben gewikkeld tot aan de eerste takken tegen zonnenbrand (is mij verteld).
zondag 26 juni 2022 - 00:01
Tekst aangepast
Platanen gevoelig voor zonnebrand? Ik denk van niet. Enkele jaren geleden hebben ze hier heel de straat volgepland met platanen en hier was geen gaas/jute aanwezig.
Lijkt mij alleen bij beuken noodzakelijk.
Lijkt mij alleen bij beuken noodzakelijk.
zondag 26 juni 2022 - 00:17
@Wipe
Ik heb juist eens gecheckt of m'n pyrus chantileer in de voortuin te diep staat en hij staat 19 cm te diep. Heel de ent staat onder de grond en heb ook gezien dat de ent nieuwe worteltjes maakt. Enkele jaren geleden geplant met blote wortel.
Moet wel zeggen dat de boom het goed doet in groei van zowel de top,takken en de stamdikte.
Het is wel betere grond dan in de achtertuin.
Hoe kun je dit verklaren??
Vier jaar geleden heb ik een parrotia geplant met kluit die blijkbaar ook te diep stond maar die stond al 4 jaar te kwakkelen met bijna geen groei. Er waren ook al wortels afgestorven en stond nog altijd niet stabiel. Heb hem dan maar gerooid dit jaar! De plek waar hij stond is ook lager gelegen dan in de voortuin dus ook vochtiger.
Toch raar dat de ene soort hier beter mee overweg kan dan andere soorten...
Ik heb juist eens gecheckt of m'n pyrus chantileer in de voortuin te diep staat en hij staat 19 cm te diep. Heel de ent staat onder de grond en heb ook gezien dat de ent nieuwe worteltjes maakt. Enkele jaren geleden geplant met blote wortel.
Moet wel zeggen dat de boom het goed doet in groei van zowel de top,takken en de stamdikte.
Het is wel betere grond dan in de achtertuin.
Hoe kun je dit verklaren??
Vier jaar geleden heb ik een parrotia geplant met kluit die blijkbaar ook te diep stond maar die stond al 4 jaar te kwakkelen met bijna geen groei. Er waren ook al wortels afgestorven en stond nog altijd niet stabiel. Heb hem dan maar gerooid dit jaar! De plek waar hij stond is ook lager gelegen dan in de voortuin dus ook vochtiger.
Toch raar dat de ene soort hier beter mee overweg kan dan andere soorten...
zondag 26 juni 2022 - 21:25
Dries, dat is niet zo vreemd als je weet dat Pyrus gemakkelijker adventiefwortels maakt dan Parottia. Of met andere woorden: Pyrus kan nieuwe wortels vormen op de juiste diepte. Die zal dan in het begin wat kwakkelen, maar dat duurt niet lang. Bij Parottia lukt dat niet of nauwelijks en blijft dat een probleem.
In principe kunnen platanen ook goed gestekt worden, maar als je zulke zware maten aanplant, kunnen die niet snel genoeg nieuwe wortels vormen om het wortelverlies te compenseren. Die zal dan veel langer kwakkelen en zelfs gedeeltelijk kunnen terugsterven voor die goed vertrekt.
In principe kunnen platanen ook goed gestekt worden, maar als je zulke zware maten aanplant, kunnen die niet snel genoeg nieuwe wortels vormen om het wortelverlies te compenseren. Die zal dan veel langer kwakkelen en zelfs gedeeltelijk kunnen terugsterven voor die goed vertrekt.
maandag 27 juni 2022 - 16:46
Bedankt voor je antwoord WiPe
Hier nog een vraagje over een andere boom.
Heb hier ook nog een tilia henryana staan(2 jaar) die ook iets te diep staat maar die doet het wel goed. Is het dan zinvol om die boom hoger te plaatsen in de herfst??
Maatje 14-16 nu. Maakt die ook adventiefwortels?
Hier nog een vraagje over een andere boom.
Heb hier ook nog een tilia henryana staan(2 jaar) die ook iets te diep staat maar die doet het wel goed. Is het dan zinvol om die boom hoger te plaatsen in de herfst??
Maatje 14-16 nu. Maakt die ook adventiefwortels?
maandag 27 juni 2022 - 20:37
Linden maken ook adventiefwortels, maar minder snel dan wilgen of populieren. Als die aanslaat, dan komt dat goed.
Ik heb het ooit een kaar gezien dat aan noot na een twintigtal jaar omviel omdat die bij d eaanplant te diep was geplant. Die had op dat moment een kleine adventiefwortel gemaakt op de stam. De allereerste; Of met andere woorden, zelfs noten kunnen dat, maar dat duurt echt heel erg lang.
Ik heb het ooit een kaar gezien dat aan noot na een twintigtal jaar omviel omdat die bij d eaanplant te diep was geplant. Die had op dat moment een kleine adventiefwortel gemaakt op de stam. De allereerste; Of met andere woorden, zelfs noten kunnen dat, maar dat duurt echt heel erg lang.
dinsdag 28 juni 2022 - 18:56
Dus in feite kun je dan de wimperlinde ook stekken zodat je een wimperlinde maakt op eigen wortel? Zal wel een reden hebben waarom al die bomen geent zijn...
woensdag 29 juni 2022 - 22:00
Je kan bomen stekken als die snel genoeg nieuwe wortels vormen. Misschien dat dat onder de juiste omstandigheden wel lukt, maar daar ben ik niet in thuis.
donderdag 30 juni 2022 - 07:01
Ik ga dus een beluchting rond de bomen aanleggen. Hiertoe een beluchtingsbuis 80mm horizontaal rond de kluit en twee verticale buizen naar het maaiveld. Is het eigenlijk wel verstandig om dit nu te doen terwijl de boom bezig is met wortelen? Daarnaast de vraag hoe diep. Zie verschillende dieptes. Denk dat ik het maar rond de kluit op ongeveer 60cm ga aanbrengen.
donderdag 30 juni 2022 - 11:04
donderdag 30 juni 2022 - 11:05
donderdag 30 juni 2022 - 11:17
......"De plantdiepte is goed af te leiden uit de verkleuring rondom de wortelhals, die de plantdiepte op de kwekerij laat zien".......
(bij onze bomen dus de overgang tussen het groene en bruine gedeelt (zie foto)
en
......"Een niet zichtbare wortelhals is dan alleen mogelijk als de boom bij de aanplanten op de kwekerij te diep zou worden weggeplant. Dan zou de boom echter al in de teelfase afsterven. "
(bij onze bomen dus de overgang tussen het groene en bruine gedeelt (zie foto)
en
......"Een niet zichtbare wortelhals is dan alleen mogelijk als de boom bij de aanplanten op de kwekerij te diep zou worden weggeplant. Dan zou de boom echter al in de teelfase afsterven. "
donderdag 30 juni 2022 - 11:29
donderdag 30 juni 2022 - 12:33
50-60 cm is meer dan diep genoeg; En ik heb al vaker gezien dat de kluit hoger dan de wortelhals kwam te zitten. Alleen wanneer de bovenkant van de kluit echt plat is, zit die wortelhals gelijk met de bovenkant van de kluit.
donderdag 30 juni 2022 - 15:35
Wat kosten al die drainagebuizen etc eigenlijk? 1000 euro is veel en niet veel, die bomen hebben ook wel wat gekost, waarom zet je ze niet gewoon op de juiste hoogte?
maandag 4 juli 2022 - 20:42
Als ik het goed begrijp zijn die bomen geplant door een professional. Geen idee waarom de bomen dieper geplant zijn, maar ik heb het vaker gezien, zelfs bij professionals.
Een stuk drainagebuis hoeft echt geen 1000 euro te kosten, vooral als je die hulpstukken weg laat (wat best kan) dan kom je met een tientje al een eind.
Een stuk drainagebuis hoeft echt geen 1000 euro te kosten, vooral als je die hulpstukken weg laat (wat best kan) dan kom je met een tientje al een eind.
dinsdag 5 juli 2022 - 09:25
Die zorgen er voor dat er lucht in de bodem kan. De uiteinden zitten boven de grond en er zitten gaatjes in die drainagebuis. dat volstaat al.
woensdag 6 juli 2022 - 12:59
woensdag 6 juli 2022 - 23:39
donderdag 7 juli 2022 - 10:28
Tekst aangepast
Bedoeling van drainage is overtollig water afvoeren naar een plaats waar het beter weg kan. Daarbij kan je gebruik maken van het feit dat watermoleculen kleiner zijn dan je grond en dus waarschijnlijk nog wel door de gaatjes zullen sijpelen. Daarnaast helpt ook de zwartekracht.
Bij beluchting probeer je een element dat lichter is dan de grond in de grond te krijgen, met (voor zover ik het kan zien) hetzelfde type buizen, zonder er extra druk op te zetten.
Drainage begrijp ik. Beluchting niet.
Bij beluchting probeer je een element dat lichter is dan de grond in de grond te krijgen, met (voor zover ik het kan zien) hetzelfde type buizen, zonder er extra druk op te zetten.
Drainage begrijp ik. Beluchting niet.
donderdag 7 juli 2022 - 11:45
Als je die achteraf uitgraaft, dan merk je dat daar boomwortels in groeien. Ze zoeken daar geen water, enkel lucht.
donderdag 7 juli 2022 - 20:16
Oei, WiPe, nu snap ik er nog minder van.
Er bestaat een techniek, air pruning - luchtsnoeien - die o.a. gebruikt wordt om te vermijden dat planten wurgwortels ontwikkelen.
Je hebt er ongetwijfeld al van gehoord.
De planten worden daarbij in potten geplant met gaten in de zijwand en in de bodem. De grond aan de buitenrand van de pot blijft daardoor luchtig en droog en daardoor onaantrekkelijke vor wortels. Een worteltip die toch die kant opgroeit, droogt uit, waardoor de wortel in andere richtingen gaat vertakken.
Zie https://toverleven.cultu.be/luchtsnoeien-van-plantenwortels
Wat maakt dan dat er toch wortels door de gaatjes van die buizen willen groeien?
Een boom mag je niet dieper planten dan hij oorspronkelijk stond, lees ik hier regelmatig, omdat er anders niet genoeg lucht bij de wortels kan.
Geldt dat alleen voor de bovenste wortels? Hoe dieper de wortels in de grond zitten, hoe kleiner de kans dat de grond daar nog "luchtig" is, lijkt me.
Ik stel me voor dat er wel wat gaatjes in die buizen kunnen zitten, maar dat die niet echt groot zijn. Dik kunnen ze daar hoe dan ook niet worden. Hoe kunnen die dunne worteltjes verstikking van de rest van de wortels tegengaan?
En moet je dan een soort dakje boven de bovengrondse openingen maken om te vermijden dat er regenwater in komt? En wat met hogere grondwaterstanden?
Dit is geen kritiek. Ik probeer gewoon te begrijpen.
Er bestaat een techniek, air pruning - luchtsnoeien - die o.a. gebruikt wordt om te vermijden dat planten wurgwortels ontwikkelen.
Je hebt er ongetwijfeld al van gehoord.
De planten worden daarbij in potten geplant met gaten in de zijwand en in de bodem. De grond aan de buitenrand van de pot blijft daardoor luchtig en droog en daardoor onaantrekkelijke vor wortels. Een worteltip die toch die kant opgroeit, droogt uit, waardoor de wortel in andere richtingen gaat vertakken.
Zie https://toverleven.cultu.be/luchtsnoeien-van-plantenwortels
Wat maakt dan dat er toch wortels door de gaatjes van die buizen willen groeien?
Een boom mag je niet dieper planten dan hij oorspronkelijk stond, lees ik hier regelmatig, omdat er anders niet genoeg lucht bij de wortels kan.
Geldt dat alleen voor de bovenste wortels? Hoe dieper de wortels in de grond zitten, hoe kleiner de kans dat de grond daar nog "luchtig" is, lijkt me.
Ik stel me voor dat er wel wat gaatjes in die buizen kunnen zitten, maar dat die niet echt groot zijn. Dik kunnen ze daar hoe dan ook niet worden. Hoe kunnen die dunne worteltjes verstikking van de rest van de wortels tegengaan?
En moet je dan een soort dakje boven de bovengrondse openingen maken om te vermijden dat er regenwater in komt? En wat met hogere grondwaterstanden?
Dit is geen kritiek. Ik probeer gewoon te begrijpen.
vrijdag 8 juli 2022 - 01:42
Dat luchtsnoeien gebeurt doordat de wortels uitdrogen in de lucht. Daardoor kunnen die niet doorgroeien. In die drainagebuizen is er weliswaar lucht, maar doordat de bodem vochtig is, i die lucht daar vochtiger en drogen die wortels niet uit. Je ziet dat bv ook bij soorten die luchtwortels hebben. Dat zijn doorgans ook soorten uit een vochtig klimaat, zoals bv bij Monstera of bij epifyten zoals heel veel orchideeën die vocht opnemen dat lans de stam of een muur naar beneden stroomt. Dat zijn planten uit een tropisch regenwoud. Eikvaren kan dat bij ons in principe ook,; als die op een plek staat waar de lucht nooit te droog wordt. In Bretagne, waar het veel meer regent dan hier, groeit die heel vaak als epifyt op oude bomen.
Het wortelgestel heeft in zijn geheel lucht nodig. En die lucht wordt opgenomen daar war dat het makkelijkste kan. Meestal is dat aan de oppervlakte, maar niet altijd; Die lucht kan dan in de wortels getransporteerd worden naar de plekken waar die lucht nodig is. Bij soorten als riet of lisdodde, die in het water staan, zijn de stengels gewoonlijk hol en wordt er op langs die holle stengels lucht getransporteerd naar de wortels. Moerascipressen kunnen bv pneumatoforen (luchtwortels) maken die lucht opnemen en dat naar de wortels transporteren. (Hoewel die waarschijnlijk nog andere functies zouden kunnen hebben.)
Het wortelgestel heeft in zijn geheel lucht nodig. En die lucht wordt opgenomen daar war dat het makkelijkste kan. Meestal is dat aan de oppervlakte, maar niet altijd; Die lucht kan dan in de wortels getransporteerd worden naar de plekken waar die lucht nodig is. Bij soorten als riet of lisdodde, die in het water staan, zijn de stengels gewoonlijk hol en wordt er op langs die holle stengels lucht getransporteerd naar de wortels. Moerascipressen kunnen bv pneumatoforen (luchtwortels) maken die lucht opnemen en dat naar de wortels transporteren. (Hoewel die waarschijnlijk nog andere functies zouden kunnen hebben.)
vrijdag 8 juli 2022 - 19:18
@ Droge_zandgrond: De bomen op de juiste hoogte zetten zal inhouden dat er zware machines in de tuin moeten komen en ook weer graafwerf rond de boom. Tuin is net af en wordt dan weer overhoop gehaald en kapot gereden. Dus naast de kosten van het verhogen ook kosten van het herstellen van de schade door het verhogen en natuurlijk de tijd en moeite dit alles gaat kosten. Iets wat we liever niet willen natuurlijk. De buizen die ik op het oog heb (zie eerdere posts) zijn 75€ per boom. Is een advies van WiPe die ik ter harte heb genomen om nu de boom alvast te helpen aangezien je niet gaat verhogen als de boom actief is.
Maar als de buizen in de grond zitten rond de kluit zitten, kan de boom dus via de wortels via de buizen zijn zuurstof verkrijgen. En als ik WiPe goed begrijp neemt het wortelgestel de lucht op daar waar het 't makkelijkste is (en hoeft dus niet per definitie aan de oppervlakte te zijn?) . En begrijp ik het dan goed dat dan het hele verhogen eigenlijk ook achterwege kan blijven? Eventueel dan nog rond de stam een gedeelte van 5 cm vrij houden zodat daar geen wurgwortels etc kunnen ontstaan (op basis van de luchtsnoeitechniek wat Leerling heeft aangedragen?)
Maar als de buizen in de grond zitten rond de kluit zitten, kan de boom dus via de wortels via de buizen zijn zuurstof verkrijgen. En als ik WiPe goed begrijp neemt het wortelgestel de lucht op daar waar het 't makkelijkste is (en hoeft dus niet per definitie aan de oppervlakte te zijn?) . En begrijp ik het dan goed dat dan het hele verhogen eigenlijk ook achterwege kan blijven? Eventueel dan nog rond de stam een gedeelte van 5 cm vrij houden zodat daar geen wurgwortels etc kunnen ontstaan (op basis van de luchtsnoeitechniek wat Leerling heeft aangedragen?)
zaterdag 9 juli 2022 - 10:23
Platanen kunnen vrij makkelijk adventiefwortels maken vanuit de stam. Dat vraagt alleen tijd. Door lucht naar de wortels te brengen, koop je tijd.
Die boom nu al wortels verliezen en nieuwe wortels vormen. Als je die hoger plant, dan loop je het risico dat de boom die nieuwe wortels weer verliest. Dat zou kunnen lukken, maar dat zou ook kunnen tegen vallen.
Of met andere woorden: de fout is gemaakt bij de aanplant. Je kan nu proberen om een en ander recht te zetten, maar je bent met levende materie bezig. Som kunnen kleine verschillen een groot effect hebben.
Die boom nu al wortels verliezen en nieuwe wortels vormen. Als je die hoger plant, dan loop je het risico dat de boom die nieuwe wortels weer verliest. Dat zou kunnen lukken, maar dat zou ook kunnen tegen vallen.
Of met andere woorden: de fout is gemaakt bij de aanplant. Je kan nu proberen om een en ander recht te zetten, maar je bent met levende materie bezig. Som kunnen kleine verschillen een groot effect hebben.
zondag 10 juli 2022 - 08:36
In plaats van zo'n beluchtingssysteem in te graven kan je gewoon de aarde die teveel op de kluit ligt gewoon wegnemen zodat de wortels meer lucht hebben , dan zal je ook wel zien wanneer je veel kleine worteltjes tegenkomt die je best nie teveel beschadigd!
Dat de aarde naast de kluit hoger ligt lijkt mij niet problematisch of sla ik de bal hier volledig mis?
Dat de aarde naast de kluit hoger ligt lijkt mij niet problematisch of sla ik de bal hier volledig mis?
zondag 10 juli 2022 - 08:52
Het teveel aan aarde weghalen van de kluit zou als tijdelijke oplossing mogelijk zijn en heb ik ook al gedaan tot op de hoogte waarop ik veel kleine worteltjes ben tegengekomen. Maar de rest van de tuin ligt dan hoger en uiteindelijk is het de intentie om alles op gelijke hoogte te hebben.
Vraag aan WiPe voor de duidelijkheid:
= een optie om de bomen nu direct te helpen
= op dit moment hoger planten is risicovol, maar zometeen in de winter als de boom in ruste is heeft het dan ook een risico?
= de fout zou ook met de kleine ingreep van de beluchting aanleggen een oplossing kunnen zijn in plaats van omhoog planten?
Vraag aan WiPe voor de duidelijkheid:
“lucht bij de wortels koop je tijd”
“Die boom nu al wortels verliezen en nieuwe wortels vormen. Als je die hoger plant, dan loop je het risico dat de boom die nieuwe wortels weer verliest. Dat zou kunnen lukken, maar dat zou ook kunnen tegen vallen.”
= op dit moment hoger planten is risicovol, maar zometeen in de winter als de boom in ruste is heeft het dan ook een risico?
de fout is gemaakt bij de aanplant. Je kan nu proberen om een en ander recht te zetten, maar je bent met levende materie bezig. Som kunnen kleine verschillen een groot effect hebben.
zondag 10 juli 2022 - 11:45
Zo snel mogelijk voor meer zuurstof zorgen is belangrijk.
In de winter hoger planten is ook een risico als een deel van de wortels al is afgestorven door zuurstofgebrek.
De kans bestaat dat je het probleem kan oplossen met behulp van extra zuurstoftoevoer. Plataan kan adventiefwortels vormen aan de stam. Die adventiefwortels kunnen dan uitgroeien tot grote stabiliteitswortels; maar dat vraagt allemaal tijd. En uiteindelijk heb ik de situatie niet ter plaatse gezien. Het blijft dus een algemene, theoretische benadering.
In de winter hoger planten is ook een risico als een deel van de wortels al is afgestorven door zuurstofgebrek.
De kans bestaat dat je het probleem kan oplossen met behulp van extra zuurstoftoevoer. Plataan kan adventiefwortels vormen aan de stam. Die adventiefwortels kunnen dan uitgroeien tot grote stabiliteitswortels; maar dat vraagt allemaal tijd. En uiteindelijk heb ik de situatie niet ter plaatse gezien. Het blijft dus een algemene, theoretische benadering.
zondag 10 juli 2022 - 21:55
Tekst aangepast
Kan je dan, na het aanbrengen van de buizen, de grond bovenaan niet beter terug op het gewone niveau brengen? Anders gaan die bomen toch geen behoefte hebben om adventiefwortels aan te maken aan de stam?
En kunnen die adventiefwortels dan alsnog wurgwortels worden?
Zo ja, is er een manier om die in een vroeg stadium te herkennen, zodat je problemen kan vermijden?
En kunnen die adventiefwortels dan alsnog wurgwortels worden?
Zo ja, is er een manier om die in een vroeg stadium te herkennen, zodat je problemen kan vermijden?
zondag 10 juli 2022 - 23:18
Wurgwortels zijn wortels die rondom de stam groeien of andere wortels kunnen afknellen. Vaak ontstaan die als gevolg van draaigroei in de pot. Als wortels zich op natuurlijke wijze kunnen ontwikkelen, worden dat zelden wurgwortels omdat die dan radiaal vanuit de stamvoet vertrekken.
maandag 11 juli 2022 - 20:52
Voeg een reactie toe
Log in of registreer om dit onderdeel te gebruiken
